سیاست خارجی ترکیه در قبال افغانستان پس از ۲۰۰۱

ترکیه به ‌عنوان یک قدرت مهم در خاورمیانه، یکی از کشورهای تاثیرگذار بر اقتصاد، امنیت و سیاست افغانستان است. این کشور از گذشته‌های دور در افغانستان درگیر بوده ‌است، اما حوادث ۱۱ سپتامبر سبب شد تا ترکیه حضور دگرگونه‌یی دراین کشور داشته باشد.  ترکیه پس از چرخش سیاست خارجی‌اش از «غرب‌گرای» به «نگاه به شرق»، با استفاده از ابزارهای گوناگون تلاش کرده‌ تا پیوند خویش با کشورهایی‌ منطقه‌ را تحکیم بخشد و سیاست‌های آن‌ها را هم‌سو با خودش سازد. در این سیاست نوین، ترکیه به افغانستان به‌مثابه‌ی کشوری می‌نگرد که مشترکات دینی و فرهنگی با آن می‌تواند به‌عنوان بستر مناسبی در جهت گسترش سیاست‌های منطقه‌یی ترکیه کمک کنند. بنابراین، ترکیه از یک‌سو تلاش کرده‌است روابط اقتصادی‌اش را با افغانستان بهبود بخشد، و از سوی دیگر، از راه فرهنگ‌سازی و سیاست نرم، تلاش دارد نگاه مردم افغانستان را هم‌سو با خودش سازد. در کنار آن و مهم‌تر از همه، ترکیه همیشه در گفت‌وگوهای چندجانبه با محوریت افغانستان حضور چشم‌گیر داشته و از مواضع و طرح‌های دولت افغانستان در  عرصه‌های امنیت و صلح اعلام حمایت سیاسی و امنیتی نیز کرده‌است، که نمونه‌ی آن پروسه‌ی استانبول‌یا قلب آسیا است.

کتاب «سیاست خارجی ترکیه در قبال افغانستان» نوشته‌ی آقای جان‌داد سپین‌غر تلاشی‌است در جهت بررسی سیاست خارجی ترکیه در قبال افغانستان و ابزارهایی‌که این کشور در اعمال این سیاست پی می‌گیرد. آقای سپین‌غر این کتاب را در سه فصل تدوین کرده‌است. فصل نخست، کلیات بحث‌است که به دیپلوماسی و انواع آن می‌پردازد. وی هرکدام از این انواع را توضیح داده و روندهای فرهنگی و اجتماعی مرتبط با آن را نشان می‌دهد. در فصل دوم، به سیاست خارجی ترکیه پرداخته و نشان می‌دهد که ترکیه چگونه سیاست خارجی خود را اعمال می‌کند. دراین فصل، نویسنده نخست اصول و اهداف سیاست خارجی ترکیه را بررسی کرده و بعد، عوامل تاثیرگذار درونی، منطقه‌یی و جهانی را بر سیاست خارجی ترکیه نشان می‌دهد. در فصل سوم، دیپلوماسی ترکیه را در افغانستان بررسی می‌کند. در این فصل، نخست دیپلوماسی عمومی را توضیح می‌دهد وسپس روابط ترکیه را با ترک‌تباران افغانستان، روابط ترکیه را با ژنرال دوستم، نهادهای ترکی‌یی‌که در حوزه فرهنگی و آموزشی فعالیت می‌کنند، به بحث می‌گیرد. بعد از آن، دیپلوماسی رسانه‌یی و سپس دیپلوماسی اقتصادی و در نهایت چالش‌های موجود درونی و بیرونی بر دیپلوماسی ترکیه در تعامل با افغانستان را بررسی می‌کند و در نهایت، کتاب را با یک نتیجه‌گیری به پایان می‌رساند.

این کتاب جزو محدود آثاری است که تعاملات فی‌مابین افغانستان و ترکیه را به بحث گرفته و کوشش دارد تا با بهره‌گیری از یک متدولوژی علمی جنبه‌های گوناگون این تعامل را واکاود. امیدوارم چاپ این اثر بتواند به بخشی از خلای موجود در آثار مربوط به روابط افغانستان با ترکیه پاسخ‌ بگوید و راه را برای انجام پژوهش‌های بعدی بگشاید. نویسنده :خانداد سپین غر